Hoa hậu Việt Nam là cuộc thi sắc đẹp cấp quốc gia, huy động được đông đảo các thí sinh dự thi trên khắp 3 miền đất nước. Cuộc thi được tổ chức trong khoảng 3 tháng với nhiều vòng tuyển loại. Đầu tiên sẽ là vòng sơ loại, thông qua Hồ sơ của ứng viên để sàng lọc những thí sinh có chất lượng. Sau khi ứng viên lọt qua được Vòng sơ loại ban đầu thì sẽ phải trải qua Vòng sơ khảo được tổ chức theo nhiều cụm khu vực: miền Bắc, miền Trung và miền Nam, khi đó hội đồng giám khảo sẽ trực tiếp gặp gỡ để kiểm tra, đánh giá và tuyển chọn những ứng viên nổi bật nhất. Cuối cùng, sẽ có khoảng gần 40 thí sinh xuất sắc nhất toàn quốc được chọn ra để tham dự Vòng chung kết diễn ra trong khoảng một tháng.

Cuộc thi Hoa hậu Việt Nam có cách thức tổ chức khá sát với cuộc thi Hoa hậu thế giới. Các thí sinh toàn quốc được tuyển chọn vào Vòng chung kết sẽ phải trải qua các Phần thi phụ được tổ chức trong nhiều ngày như Hoa hậu Ảnh, Hoa hậu Biển, Hoa hậu Thể thao, Hoa hậu mặc trang phục dân tộc (trình diễn áo dài), tham gia các hoạt động từ thiện... để Ban giám khảo đánh giá, chấm và tổng hợp điểm trước khi đến với đêm chung kết. Trong đêm chung kết, các thí sinh sẽ được một lần nữa tham gia các phần trình diễn trang phục Áo dài, trang phục Áo tắm và trang phục Dạ hội. Sau đó top 10 thí sinh xuất sắc nhất được chọn ra và tiếp tục chọn top 5 để tham dự phần thi Ứng xử. Cuối cùng, Ban giám khảo tổng hợp điểm tất cả các phần thi phụ trước đêm chung kết và điểm các phần thi trong đêm chung kết của từng thí sinh để phân chia thứ hạng. Phần cuối cuộc thi là lễ công bố những người đoạt các giải phụ, những người đoạt ngôi vị cao nhất và tiến hành nghi lễ trao vương miện cho tân Hoa hậu Việt Nam cùng hai Á hậu đăng quang.

Trong một vài năm gần đây, kịch bản đêm chung kết cuộc thi thường có mời thêm sự giao lưu của các cựu Hoa hậu Việt Nam làm tăng thêm tính hấp dẫn cho chương trình. Hoa hậu Việt Nam 1998 Nguyễn Thị Ngọc Khánh hay được mời làm người dẫn chương trình đêm chung kết, các cựu hoa hậu Việt Nam tiên phong như Bùi Bích Phương, Nguyễn Diệu Hoa... thường được mời tham gia vào thành phần Ban giám khảo chấm điểm cuộc thi. Ngoài ra, thành phần Ban giám khảo trong những năm gần đây còn có sự tham gia của chuyên gia nhân trắc học, các nhà thiết kế thời trang và những người có tên tuổi và uy tín cao hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật... để nâng cao tính chuyên nghiệp và độ chính xác trong việc đánh giá và chấm điểm ứng viên.